ตราสารอนุพันธ์ (Derivative) บางครั้งอาจเรียกว่าสัญญาอนุพันธ์ เป็นประเภทหนึ่งของตราสารทางการเงิน ซึ่งมูลค่าของตราสารจะขึ้นอยู่กับสินทรัพย์อ้างอิง ไม่ได้มีค่าจากตัวตราสารเองโดยตรง ในโลกการลงทุนสากลมีตราสารอนุพันธ์หลายรูปแบบ ได้แก่ สัญญาซื้อขายล่วงหน้าแบบมาตรฐาน(futures), สัญญาซื้อขายล่วงหน้าแบบไม่มาตรฐาน (forward), ตราสารแลกเปลี่ยน (swap) และตราสารสิทธิ (option) แต่ตราสารอนุพันธ์ที่ซื้อ-ขายในประเทศไทยมี 2 ประเภท คือ สัญญาซื้อขายล่วงหน้าแบบมาตรฐาน (ฟิวเจอร์สFutures) และตราสารสิทธิ (ออปชั่นOptions)

สินทรัพย์ที่ใช้อ้างอิงในตราสารอนุพันธ์
•   สินค้าโภคภัณฑ์ (Commodity) ได้แก่ โลหะ เช่น ทอง, เงิน, ทองแดง เป็นต้น, เชื้อเพลิง เช่น น้ำมัน, เอทานอล เป็นต้น และสินค้าเกษตร เช่น ยางพารา, ข้าว, มันสำปะหลังเป็นต้น
•   สินทรัพย์ทางการเงิน ได้แก่ หุ้นสามัญ, หุ้นกู้, เงินตราต่างประเทศ (forex) เป็นต้น
•   ตัวแปรทางการเงิน ได้แก่ ดัชนีของหลักทรัพย์ต่างๆ, อัตราดอกเบี้ย, อัตราแลกเปลี่ยน, อันดับความน่าเชื่อถือ เป็นต้น
จุดเด่นของตราสารอนุพันธ์คือผลิตภัณฑ์ทางการเงินที่มีความเสี่ยงสูงมาก แต่มีโอกาสได้กำไรสูงมากเช่นกัน จุดเด่นอีกอย่างของตราสารอนุพันธ์ คือสามารถสร้างกำไรได้ทั้งในเวลาที่ตลาดขึ้นและลง ดังนั้นก่อนลงทุนในอนุพันธ์ คุณสำรวจก่อนว่าสามารถตนเองรับความเสี่ยงได้แค่ไหน มีเวลาติดตามการเคลื่อนไหวของราคาอนุพันธ์เพียงใด ที่สำคัญจำเป็นต้องมีความรู้และความเข้าใจการลงทุนในอนุพันธ์อย่างดี
ตราสารอนุพันธ์ในประเทศไทย
1.   สัญญาซื้อขายล่วงหน้าเงินตราต่างประเทศ (Foreign Currencies Exchange Forward Contract) นิยมใช้สำหรับผู้นำเข้าหรือผู้ส่งออกสินค้า สัญญาทำระหว่างธนาคารพาณิชย์กับผู้นำเข้าหรือผู้ส่งออก ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงจากการผันผวนของอัตราแลกเปลี่ยน
2.   สัญญาซื้อขายล่วงหน้า (Futures Contract) สินค้าเกษตร ในตลาดสินค้าเกษตรล่วงหน้าแห่งประเทศไทย (AFET) เป็นสัญญาซื้อ-ขายสินค้าเกษตร เช่น มันสำปะหลังเส้น, แป้งมันสำปะหลังชั้นพิเศษ, ข้าวขาว 5%, ยางแผ่นรมควันชั้น3, ยางแท่ง STR20 และน้ำยางข้น ช่วยให้ผู้ผลิตและผู้ใช้สินค้าเกษตรเหล่านี้ สามารถกำหนดราคาซื้อขายล่วงหน้าได้ อีกทั้งประกันว่าสินค้าเกษตรดังกล่าวเมื่อผลิตออกมาแล้วสามารถขายได้ตามราคาบนสัญญา
3.   สัญญาซื้อขายล่วงหน้าดัชนีหลักทรัพย์ SET 50 (SET50 Index Futures)บริหารจัดการโดย บริษัท ตลาดอนุพันธ์ประเทศไทยจำกัดมหาชน (TFEX) เป็นตลาดที่ทำหน้าที่ซื้อ-ขายล่วงหน้าดัชนีหลักทรัพย์ SET 50 ของประเทศไทย เป็นการการป้องกันความเสี่ยงจากการลงทุนในตลาดหลักทรัพย์ และสามารถทำกำไรได้ทั้งตอนตลาดขึ้นและลงตามทิศทางที่นักลงทุนคาดการณ์

โดย นิรมล นิตย์นิธิพฤทธิ์ (นักวิเคราะห์การเงิน, Olymp Trade)